Tránh để dự án đường sắt bị chuyển nhượng cho nhà đầu tư nước ngoài

Chiều 18/6, phát biểu thảo luận về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Minh Đức (TPHCM) trong thời gian dài vừa qua, đường sắt vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu vận tải và chậm phát triển so với các phương thức khác.

Cần quy định chặt chẽ

Theo ông Đức, việc hoàn thiện hành lang pháp lý để khơi thông nguồn lực huy động đầu tư xã hội hóa đồng bộ quy hoạch kết nối các vùng kinh tế là yêu cầu cấp bách, đồng thời cũng là nền tảng pháp lý để phát triển các dự án trọng điểm quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt đô thị, đường sắt Hà Nội - Lào Cai...

Đại biểu cho biết dự thảo đã cơ bản là thể chế hóa kịp thời một số nội dung trong nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó đã mở rộng đối tượng hình thức đầu tư để huy động mọi nguồn lực kinh tế tư nhân tham gia phát triển đường sắt.

Nhấn mạnh việc đầu tư cho đường sắt rất lớn, ông Đức cho rằng việc mở rộng kinh tế tư nhân tham gia đường sắt có điểm lợi sẽ huy động được nguồn vốn.

Tuy nhiên, cần phải có những quy định rất chặt chẽ, đảm bảo có cơ chế, chính sách thận trọng, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ an ninh quốc phòng để tránh các trường hợp các dự án có thể bị chuyển nhượng hay bán cho các nhà đầu tư khác, trong đó có đầu tư nước ngoài, theo ông Đức.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng phải thống nhất tiêu chuẩn, chất lượng, cơ chế kiểm soát của Nhà nước để tránh tình trạng các nhà đầu tư lựa chọn nhiều công nghệ khác nhau dẫn đến không đảm bảo thống nhất, an toàn.

Ông Đức cũng cho rằng cần giới hạn phạm vi áp dụng các cơ chế đặc thù cho một số dự án quan trọng cấp bách chứ không phổ quát, áp dụng chung cho tất cả các dự án đường sắt.

Ưu tiên công nghiệp đường sắt trong nước

Phát biểu thảo luận, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) quan tâm đến khoản 9, điều 5 dự thảo luật quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án đường sắt mà trong nước chưa sản xuất được.

Ông Cường cho biết Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt nên tất cả các hàng hóa, thiết bị, kể cả các sản phẩm thuộc danh mục Nhà nước dự định đặt hàng, hiện tại trong nước đều chưa sản xuất được.

Theo đại biểu, nếu quy định như dự thảo luật thì rất có thể các doanh nghiệp sẽ đi thuê bên ngoài sản xuất, rồi nhập về lắp ráp. "Như thế sẽ giết chết ngành công nghiệp đường sắt trong nước", ông Cường nói.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam.

Ông Cường đồng tình với việc giao UBND cấp tỉnh tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch khu vực TOD đối với đường sắt quốc gia và đường sắt địa phương. Đồng thời, HĐND được quyết định sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng khu vực TOD, tạo quỹ đất đấu giá theo quy định của pháp luật.

Theo đại biểu, quy định này sẽ cho phép khai thác được lợi thế từ đất đai xung quanh các nhà ga khi có đường sắt chạy qua. Việc tổ chức đấu giá, đấu thầu quỹ đất khu vực TOD sẽ lựa chọn được nhà đầu tư sử dụng đất có hiệu quả nhất, đồng thời điều tiết được lợi ích từ đất đai vào ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, ông Cường băn khoăn khi khoản 5, điều 25 dự thảo luật lại quy định đối với đường sắt quốc gia, UBND cấp tỉnh có dự án đường sắt đi qua được quyền chỉ định nhà đầu tư làm đường sắt, được thực hiện luôn dự án phát triển đô thị khu vực TOD.

Bên cạnh đó, ông Cường cho rằng nếu quy định như thế này thì rất có thể doanh nghiệp đăng ký đầu tư không phải vì đường sắt mà vì muốn lấy đất làm các khu đô thị TOD.

Đại biểu đề nghị bỏ quy định này và nếu muốn ưu đãi nhà đầu tư thì nên thêm vào khoản 3, điều 26 dự thảo luật là nhà đầu tư đường sắt sẽ được ưu tiên khi tham gia đấu giá, đấu thầu dự án đô thị khu vực TOD.